Khơi thông nguồn năng lượng tái tạo

Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành hiện thực, cần những chính sách đủ mạnh, đột phá nhằm khơi thông nguồn lực.

Nhu cầu lớn, tiềm năng dồi dào

Với 52 khu công nghiệp (KCN) đã thành lập, gần 2,2 ngàn dự án đầu tư nước ngoài (FDI) đang hoạt động, cùng nhiều khu và cụm công nghiệp đang thu hút đầu tư, Đồng Nai là địa phương dẫn đầu cả nước về phát triển công nghiệp. Trong cơ cấu sử dụng điện của tỉnh, công nghiệp - xây dựng chiếm khoảng 70% tổng sản lượng (hơn 21 tỷ kWh kế hoạch năm 2025). Với mức tiêu thụ lớn, tốc độ tăng trưởng điện bình quân 5-7%/năm, lượng phát thải khí nhà kính cũng tăng nhanh và đòi hỏi phải chuyển dịch sang NLTT và sạch để vừa đáp ứng thị trường, vừa thực hiện mục tiêu giảm phát thải.

Tỉnh có nhiều tiềm năng để phát triển loại hình năng lượng này, mà lớn nhất là điện mặt trời mái nhà. Theo thống kê của cơ quan chuyên môn, Đồng Nai có trung bình 2,4 ngàn giờ nắng/năm, cường độ bức xạ 1,7-1,9 ngàn kWh/m²/năm, là điều kiện lý tưởng để phát triển điện mặt trời áp mái, nhất là tại các nhà xưởng công nghiệp. Theo quy hoạch đã được duyệt, tỉnh có hơn 80 KCN là dư địa lớn để phát triển điện mặt trời mái nhà. Các nhà nhập khẩu và thị trường nước ngoài ngày càng đòi hỏi khắt khe về chất lượng sản phẩm, trong đó có tiêu chí năng lượng xanh.

Ngoài ra, tỉnh có diện tích nông nghiệp rộng với nhiều loại cây công nghiệp dài ngày chủ lực như: cao su, điều… là nguồn cung cấp phụ phẩm dồi dào cho điện sinh khối; chất thải chăn nuôi và rác sinh hoạt cũng là lợi thế phát triển điện rác. Hiện tỉnh có 5 dự án đốt rác phát điện đã được đưa vào Quy hoạch tỉnh và Quy hoạch điện VIII.

Đồng Nai còn có lợi thế vùng bán ngập hồ thủy lợi, thủy điện để phát triển mô hình điện mặt trời nổi. Bên cạnh đó, tỉnh có tiềm năng thủy điện lớn, vừa và nhỏ với Nhà máy Thủy điện Trị An mở rộng vừa khởi công, Thủy điện Phú Tân 2 đã vận hành, cùng một số dự án khác đang kêu gọi đầu tư. Những công trình này hoàn thành sẽ bổ sung hàng trăm MW cho hệ thống, giảm áp lực phát triển điện than.

Ông Phạm Hồng Phương, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam cho biết: Đồng Nai là địa phương tiêu thụ điện lớn của cả nước và nhu cầu về điện, năng lượng xanh ngày càng cao. Đó là lý do trong tháng 8-2025, tập đoàn đã khởi công dự án Nhà máy Thủy điện Trị An mở rộng trên địa bàn tỉnh. Dự án không chỉ bổ sung nguồn điện sạch, nâng cao công suất cho hệ thống điện miền Nam, cải thiện và ổn định lưới điện quốc gia mà còn góp phần giảm phát thải CO₂, thúc đẩy chuyển dịch năng lượng bền vững.

Tháo gỡ “nút thắt” chính sách

NLTT là lĩnh vực được Đảng và Nhà nước khuyến khích thông qua nhiều cơ chế, chính sách. Có thể kể đến như: Nghị quyết số 55-NQ/TW ban hành ngày 11-2-2020 của Bộ Chính trị đặt mục tiêu ưu tiên phát triển NLTT, nâng tỷ lệ năng lượng sạch trong tổng cung năng lượng sơ cấp; Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 do Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 1-10-2021 xác định NLTT là trụ cột; Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 15-5-2023, đặt mục tiêu phát triển NLTT đạt tỷ lệ 28-36% vào năm 2030 và 74-75% vào năm 2050 và mới đây nhất là Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20-8-2025 của Bộ Chính trị đặt mục tiêu đến năm 2030 NLTT đạt trên 25-30%.

Đồng Nai ngoài việc ban hành văn bản triển khai các cơ chế, chính sách của Trung ương cũng có chính sách riêng về phát triển NLTT. Đó là Đề án Giảm thiểu khí carbon đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó hướng tới phát triển hydrogen xanh, amoniac xanh, lưu trữ năng lượng; hằng năm triển khai kế hoạch sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, khuyến khích áp dụng năng lượng sạch trong sản xuất và sinh hoạt.

Mặc dù là lĩnh vực được khuyến khích nhưng thực tế triển khai còn nhiều vướng mắc. Ông Phạm Văn Cường, Phó Giám đốc Sở Công Thương cho biết: Nhiều KCN có nhu cầu phát triển điện mặt trời mái nhà để đáp ứng yêu cầu đối tác xuất khẩu nhưng gặp khó khăn về thủ tục. Trước đây, báo cáo đánh giá tác động môi trường của các chủ đầu tư hạ tầng KCN không liệt kê ngành nghề sản xuất điện. Nay muốn bổ sung ngành nghề này phải làm lại giấy phép môi trường, tốn thời gian và không mang lại lợi ích trực tiếp cho nhà đầu tư hạ tầng. Đối với doanh nghiệp sản xuất đầu tư hệ thống điện mặt trời mái nhà phải đầu tư pin lưu trữ với chi phí lớn, hoặc phải có văn bản đồng ý của chủ đầu tư hạ tầng vì liên quan an toàn hệ thống.

Ngoài ra, chỉ tiêu phân bổ điện mặt trời mái nhà, điện sinh khối, điện rác trong Quy hoạch điện VIII cho tỉnh còn hạn chế so với tiềm năng. Đồng Nai kiến nghị cần bổ sung, điều chỉnh linh
hoạt hơn.

Theo Sở Công Thương, ngoài việc kiến nghị Trung ương tháo gỡ các vướng mắc nêu trên, tỉnh đã và đang có các giải pháp để phát triển nguồn NLTT. Cụ thể là phát triển điện mặt trời mái nhà theo mô hình tự sản, tự tiêu tại KCN, cơ sở sản xuất, thương mại; khuyến khích điện sinh khối, điện rác trên cơ sở tận dụng phụ phẩm nông - lâm nghiệp, chế biến gỗ, xử lý chất thải rắn; khai thác thủy điện hợp lý gắn với bảo vệ môi trường và an ninh nguồn nước; nghiên cứu ứng dụng hydrogen, amoniac xanh, nhiên liệu sinh học trong công nghiệp thép, xi măng, hóa chất và giao thông…

Đồng Nai có cơ hội trở thành trung tâm sản xuất và tiêu thụ NLTT. Việc khơi thông các rào cản pháp lý sẽ tạo bước đột phá trong chuyển dịch năng lượng, đóng góp vào mục tiêu net zero, đồng thời nâng cao chất lượng môi trường đầu tư, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững.