Để giải quyết tranh chấp, pháp luật khuyến khích các bên tự thương lượng, hòa giải, hoặc khởi kiện ra tòa án, giải quyết tại UBND cấp xã nơi có đất tranh chấp.
Tranh chấp ranh đất
Khoản 31 Điều 3 Luật Đất đai năm 2024 có quy định: Lấn đất là việc người SDĐ chuyển dịch mốc giới hoặc ranh giới thửa đất để mở rộng diện tích đất sử dụng mà không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép hoặc không được người sử dụng hợp pháp diện tích đất bị lấn đó cho phép.
Đồng thời, tại Điều 175 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định: Không được lấn, chiếm, thay đổi mốc giới ngăn cách, kể cả trường hợp ranh giới là kênh, mương, hào, rãnh, bờ ruộng. Mọi chủ thể có nghĩa vụ tôn trọng, duy trì ranh giới chung. Người SDĐ được sử dụng không gian và lòng đất theo chiều thẳng đứng từ ranh giới của thửa đất phù hợp với quy định của pháp luật và không được làm ảnh hưởng đến việc SDĐ của người khác…
Mặc dù các thửa đất giáp nhau có ranh mốc rõ ràng, nhưng trong quá trình SDĐ, không ít người vẫn cho rằng: Đất của mình bị hàng xóm xê dịch ranh mốc, lấn chiếm trái pháp luật. Do không am hiểu pháp luật, nhất là cách thức giải quyết tranh chấp nên mỗi người lựa chọn cách giải quyết khác nhau.
Chẳng hạn, ông D.V.H. (xã Tân Quan, tỉnh Đồng Nai) trình bày: Đất của ông được cấp giấy chứng nhận quyền SDĐ vào năm 2010 (gọi tắt “sổ đỏ”), đang bị hàng xóm là ông P.V.B. lấn sâu vào ranh mốc 0,5m, tại một đoạn ranh mốc có chiều dài 10m. Dù bức xúc trước hành vi đất gia đình bị ông P.V.B. lấn chiếm, ông D.V.H. vẫn chưa có động thái gì để bảo vệ quyền lợi.
Ông D.V.H. bộc bạch: Khi ông tham khảo ý kiến bạn bè thì nhận được ý kiến góp ý khác nhau. Người đề xuất, ông nên kiến nghị chính quyền địa phương xử phạt hành vi lấn đất của ông P.V.B., hoặc khởi kiện ra tòa án. Người đề nghị, cả 2 nên đưa vụ việc ra xã hòa giải, đừng gây lớn chuyện mất “tình làng, nghĩa xóm”.
Trước những lời góp ý đó, ông D.V.H. càng hoang mang, lúng túng trong việc xử lý. Bởi vì ông không nắm rõ các quy định pháp luật trong xử lý việc bị người khác lấn đất, do đó ông không biết nghe lời khuyên của ai để thực hiện cho hiệu quả, ổn thỏa.
Luật sư ĐỖ VĂN GỌN (Đoàn Luật sư tỉnh Đồng Nai) bày tỏ: Việc tranh chấp ranh đất, lối đi, cây trồng là quan hệ dân sự. Tuy vậy, vì lợi ích, quyền lợi của mình, không ít người đề nghị cơ quan có thẩm quyền can thiệp bằng biện pháp hành chính hoặc hình sự. Điều này không chỉ ngăn cản sự việc được giải quyết thấu đáo, hợp lý, hợp tình, đúng pháp luật, mà còn ảnh hưởng tới trật tự xã hội, đoàn kết cộng đồng.
Trong khi đó ông N.L.K. (xã An Phước, tỉnh Đồng Nai) lại có kinh nghiệm trong việc xử lý đất bị người khác lấn chiếm. Ông chia sẻ: Khi phát hiện đất của mình bị hàng xóm lấn chiếm, ông đã làm đơn tố cáo với chính quyền địa phương. Thông qua việc tố cáo, địa phương sẽ nhanh chóng vào cuộc giải quyết, xử phạt hành chính người vi phạm, buộc người vi phạm trả lại đất đã lấn chiếm không cần phải hòa giải, khởi kiện ra tòa án mất thời gian, tiền bạc.
Hài hòa tình, lý là giải pháp tối ưu
Tại khoản 1 Điều 235 Luật Đất đai năm 2024 có quy định: Nhà nước khuyến khích các bên tranh chấp đất đai tự hòa giải, hòa giải ở cơ sở theo quy định của pháp luật về hòa giải ở cơ sở, hòa giải theo quy định của pháp luật về hòa giải thương mại hoặc cơ chế hòa giải khác theo quy định của pháp luật.
Bên cạnh đó, tại Điều 236 Luật Đất đai năm 2024 quy định thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai như sau: Tranh chấp đất đai mà các bên tranh chấp hoặc một trong các bên tranh chấp có “sổ đỏ” hoặc có một trong các loại giấy tờ quy định tại Điều 137 của Luật Đất đai năm 2024 và tranh chấp về tài sản gắn liền với đất thì do tòa án giải quyết.
Tranh chấp đất đai mà các bên tranh chấp không có “sổ đỏ” hoặc không có một trong các loại giấy tờ quy định tại Điều 137 của Luật Đất đai năm 2024, các bên tranh chấp được lựa chọn một trong 2 hình thức giải quyết tranh chấp đất đai theo quy định sau đây: Nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp tại UBND cấp có thẩm quyền theo quy định tại khoản 3 Điều 239 Luật Đất đai năm 2024; khởi kiện tại tòa án có thẩm quyền theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự.
Căn cứ vào các quy định trên, luật sư Nguyễn Đức (Đoàn Luật sư tỉnh Đồng Nai) hướng dẫn: Với trường hợp của ông D.V.H. và ông P.V.B. nên hòa giải tranh chấp tại UBND cấp xã nơi có đất tranh chấp. Sau khi hòa giải 2 lần không thành thì ông mới tiến hành khởi kiện vụ việc ra tòa án để bảo vệ việc đất của ông bị ông P.V.B. lấn chiếm trái pháp luật.
Với trường hợp ông N.L.K., dù cách thức xử lý của ông không trái quy định pháp luật nhưng ông cũng cần xem xét tới tình, lý và hậu quả từ cách thức giải quyết. Bởi vì, để xử phạt hành chính người có hành vi lấn chiếm đất người khác, chính quyền địa phương phải có đủ cơ sở, chứng cứ mới tiến hành lập biên bản và xử phạt được. Muốn vậy, chính quyền phải tốn rất nhiều thời gian xác định chứng cứ và đôi khi vượt ra ngoài thẩm quyền, lĩnh vực chuyên môn của cấp xã. Do đó, ông nên chọn cách thức hòa giải, rồi sau đó khởi kiện ra tòa án theo Điều 236 Luật Đất đai năm 2024 là phù hợp.
Ý kiến ()